Page 10 - TAB Arıcılık Dergisi - Sayı 2

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü pestisitlerin bitkilere uygulanma sırasında ve
(FAO) arılardaki zehirlenmeleri ölü arı sayısına uygulandıktan sonra arıların bu bitkilerin nektar
göre aşağıdaki gibi sınıflandırmaktadır. ve polenleriyle temasıyla gerçekleşir. Ayrıca bal
1. Normal ölüm oranı: Kovan önünde günlük 100 arılarında kasıtlı zehirlenmelere de rastlanmak-
civarı ölü arı olması, tadır. Afyonkarahisar’da bildirilen bir zehirlenme
2. Düşük düzeyde pestisitle zehirlenme: Kovan olgusunda, arıcılar arasında veya yörede yerle-
önünde günlük 200-400 arası ölü arı olması, şik çiftçilerle anlaşmazlıklar sonucunda kimliği
3. Orta düzeyde pestisitle zehirlenme: Kovan belirsiz kişilerce arıların kasıtlı olarak endosülfan
önünde günlük 500-1000 arası ölü arı olması, ile zehirlendiği tespit edilmiştir.
4. Yüksek düzeyde pestisitle zehirlenme: Kovan Ayrıca pestisitler çevremizdeki zararlılar-
önünde günlük 1000 ve üzeri ölü arı olması. la mücadelede belediye ve özel kuruluşlar tara-
fından da kullanılabilmektedir. Pestisitlerin bitki-
Tarım ilaçlarında zehirlilik dereceleri lere uygulanması sırasında ve sonrasında arılar
ve zehirlenmeyi etkileyen faktörler tarafından temasla alınması, nektar ve polenle
Arılar tarım ilaçlarına genel olarak daha du- kovana taşınması olasılığı yüksektir. Uygulanan
yarlıdır ve zehirlenmelerden daha fazla etkilenir. bu pestisitlerin arıların içme sularına bulaşmala-
Çünkü arılarda pestisitlerin etkilerini azaltan enzim- rı da mümkündür. Arı kayıpları sonucunda ya-
ler diğer insektlere göre daha azdır. Arılarda zehir- pılan pestisit analizlerinde, arıların birden çok
lenmeye yol açacak pek çok tarım ilacı grupları ve tarım ilacına aynı veya benzer zamanlarda ma-
arı ilaçları vardır (Şekil 1). Bu gruplar ve ilaçlar arasın- ruz kaldığını göstermektedir. İstanbul’da 2007
da da arılar üzerindeki zehirlilik dereceleri değişken- yılında, 350 kovanın etkilendiği ve 200 kovanın
lik göstermektedir. Bu nedenle arılarda kullanılan ve
arılara zarar verebilecek ilaç ve tarım ilaçlarıyla ilgili kaybedildiği olayda arı ve petek numunelerinde
de toksisite çalışmaları yapılır. Bu testler başlıca akut dikuat, parakuat, naftalin ve diazinonun birlikte
ve kronik, oral ve temas olarak, yetişkin ve larva üze- tespit edilmesi arıların birden çok pestisite ben-
rindeki laboratuvar ve saha şartlarında yapılan tok- zer zamanlarda maruz kalmasına önemli bir ör-
sisite çalışmalarını içerir. Bu çalışmaların sonuçlarının nek oluşturmaktadır. Ayrıca, yerleşim yerlerinde
değerlendirilmesinde deneysel çalışmada kullanılan veya yakınlarında yapılan bazı uygulamalarda
arıların %50’ni öldüren letal (öldürücü) doz (LD ) (kene ve sivrisinek mücadelesi gibi) organik fos-
50
ve letal konsantrasyon (LC ) önemlidir. Böylece, forlu, klorlu ve karbamat grubu bileşikler veya
50
pestisitler veya kimyasal maddelerin arılar üzerinde pretroid grubu bileşikler karıştırılarak kullanıla-
sahip olduğu temas ve oral toksisitesi aşağıda be- bilmektedir. Bu ilaçların uygulandığı alanlarda
lirtilen sınıflandırmaya göre yapılır. Örneğin başlıca bu pestisitlerle temas eden arılarda zehirlenme-
akut temas test çalışmaları için LD miktarları: ye neden olabilmekte ve böylece bu pestisitler
50
arı ve arı ürünleri numunelerinde birlikte tespit
Pratik olarak toksik değil: LD50 ≥ 11 μg/arı, edilebilmektedir. 2008 Yılında İstanbul’da ciddi
Orta derece toksik: 10.9 > LD50 > 2 μg/arı, bir arı kaybı görülmüş ve 450 kovanın tamamı
Yüksek derecede toksik: LD50 < 2 μg/arı kaybedilmiştir. Konu ile ilgili araştırmalarda kene
mücadelesi nedeniyle havadan ilaçlama yapıldı-
Bal arılarındaki zehirlenmenin boyutlarıda ğı ve bu nedenle zehirlenme olabileceği bilgisi-
tarım ilacı ve arı ilaçlarının zehirlilik derecesi, alındığı ne ulaşılmıştır. Bu olayla ilgili yapılan analizlerde
yol, ne kadar alındığı, tarım ilacının uygulama formu arı ve peteklerde sipermetrin tespit edilmiştir.
(toz, granül, sıvı veya tütsü olarak alınması), arıların
yaşı, bakım ve beslenme durumu, kolonin güçlü ve 2013-2018 Yılları arası Çukurova Yöresin-
sağlıklı olması, hava şartları (yağmurlu mu, güneşli de (özellikle Adana ve Osmaniye’de), Şubat ayı
mi, rüzgârlı mı vs) ve ilaçlama zamanı (gündüz ve ile Mart ayı arasında, her yıl mısır ekim dönemin-
akşam) gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişkenlik de ve artarak ortaya çıkan yoğun arı ölümleri
gösterir. görülmüştür. Ölümler, havanın yağışlı olmasına
bağlı olarak ciddi oranda azalmakta veya dur-
Tarım ilaçları/pestisitler ile maktadır. Mısır tohumlarında tel kurtlarına karşı
zehirlenmelerin değerlendirilmesi kaplanarak kullanılan ve pnömatik makinalarla
Pestisitler bal arılarında önemli kayıplara ekim sırasında havaya da karışabilen neonikoti-
neden olabilmektedir. Pestisitlerle bal arılarının noid grubu insektisitler ve özellikle bu gruptan
teması, genellikle doğrudan kovanlara tedavi bu amaçla kullanılan clothianidin şüpheli olarak
amacıyla bazı pestisitlerin uygulanması veya görülmüştür.

08 www.tab.org.tr